ญี่ปุ่น ปลดล็อกท้องถิ่นอย่างไร ให้ใช้พลังของตัวเอง ได้เต็มที่

ญี่ปุ่น ปลดล็อกท้องถิ่นอย่างไร ให้ใช้พลังของตัวเอง ได้เต็มที่ | BrandCase

รู้หรือไม่ว่า โครงการ หนึ่งหมู่บ้าน หนึ่งผลิตภัณฑ์ หรือ One Village One Product (OVOP) ในประเทศญี่ปุ่น ที่เป็นตัวอย่างให้ OTOP ของไทย
เกิดขึ้นที่แรก ที่หมู่บ้านโอยามะ จังหวัดโออิตะ และได้รับการผลักดันจนเป็นนโยบายระดับประเทศ

นี่เป็นแค่ตัวอย่างแรก ที่สะท้อนว่า
ท้องถิ่นญี่ปุ่น สามารถใช้พลังของตัวเองได้อย่างเต็มที่ เพื่อสร้างอะไรใหม่ ๆ ที่เป็นประโยชน์กับตัวเองและประเทศได้

ส่วนหนึ่งที่เป็นแบบนี้ เพราะ ญี่ปุ่น เริ่มกระจายอำนาจจากรัฐบาลส่วนกลาง ไปให้ท้องถิ่นช่วยดูแลมากขึ้น มาเป็นร้อยกว่าปีแล้ว

ทีนี้คำถามคือ ญี่ปุ่น กระจายอำนาจไปยังท้องถิ่นอย่างไร
แล้วเทียบกับไทยตอนนี้ เป็นอย่างไร ?
BrandCase จะสรุปให้อ่านกัน

ญี่ปุ่น เริ่มมีการกระจายอำนาจ ตั้งแต่ยุคเมจิ ช่วงปลายศตวรรษที่ 19 หรือก็คือ ประมาณสมัยรัชกาลที่ 5 ของไทย

โดยก่อนหน้านั้น รัฐบาลกลาง ยังเป็นผู้กำหนดนโยบายให้ทุกภาคส่วนของประเทศ เช่น สิ่งเพาะปลูกต่าง ๆ ของประชาชนในท้องถิ่น

ซึ่งต้องบอกว่าในเวลานั้น แต่ละพื้นที่ของญี่ปุ่น ยังคงเป็นเพียงชุมชนหรือหมู่บ้านขนาดเล็ก ซึ่งยังไม่ค่อยเป็นสังคมเมืองเท่าไรนัก

ในช่วงเวลานั้นเอง รัฐบาลได้มีนโยบายที่จะควบคุมชุมชนดั้งเดิม
ที่มีขนาดเล็กและมีจำนวนมาก ๆ ให้เป็นเทศบาลต่าง ๆ ที่มีขนาดประมาณ 300-500 ครัวเรือน

ภายหลังจากการควบรวมชุมชนดั้งเดิม ก็ทำให้ญี่ปุ่น
สามารถควบรวมชุมชน หรือหมู่บ้านต่าง ๆ กว่า 71,314 แห่ง
ให้กลายเป็นเทศบาล 15,859 แห่งในปี 1889

โดยเทศบาลต่าง ๆ นั้นก็ยังขึ้นอยู่กับรัฐบาลจากส่วนกลางเป็นหลัก โดยมีผู้ว่าราชการจังหวัด เป็นผู้ดูแลหลัก ประจำพื้นที่นั้น ๆ

ต่อมาในช่วงหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 เป็นช่วงที่ญี่ปุ่น ต้องการจะฟื้นฟูประเทศ

ซึ่งในช่วงเวลานั้น ญี่ปุ่น ก็ได้เริ่มนำรูปแบบการปกครองแบบกระจายอำนาจสู่ท้องถิ่น ตามรูปแบบการปกครองของสหรัฐอเมริกา

โดยญี่ปุ่น ได้เริ่มออกกฎหมายท้องถิ่น ที่มีชื่อว่า Local Autonomy ขึ้นในปี 1947
ซึ่งกฎหมายฉบับนี้ ก็ได้กำหนดโครงสร้างใหม่ของการบริหารส่วนท้องถิ่น

โครงสร้างที่ว่า คือการกระจายอำนาจของรัฐบาลกลาง ไปให้องค์กรท้องถิ่น ช่วยดูแลมากขึ้น

เช่น เรื่องโครงสร้างพื้นฐาน การศึกษา สาธารณสุข ไปจนถึงเศรษฐกิจภายในท้องถิ่น
และจัดให้มีการเลือกตั้งผู้บริหารท้องถิ่น ในพื้นที่ของตัวเอง

พร้อมกับยกเลิกกระทรวงมหาดไทย ซึ่งเป็นกระทรวงที่ดูแลกิจการของแต่ละท้องถิ่นต่าง ๆ
และเปลี่ยนไปเป็นกระทรวงกิจการภายใน ที่มีหน้าที่ควบคุมรัฐบาลท้องถิ่นแทน

ในเวลาต่อมา ทางรัฐบาลญี่ปุ่น ก็ยังพัฒนากฎหมาย เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพให้กับเทศบาลมากขึ้น
ด้วยการออกกฎหมายควบรวมเทศบาลขนาดเล็ก (Municipal Merger Promotion Law) ในปี 1953

เพื่อให้รัฐบาลไม่จำเป็นต้องทุ่มงบประมาณ ไปกับหลาย ๆ เทศบาล มากเกินความจำเป็น
และสามารถออกนโยบายให้เป็นไปในทิศทางเดียวกัน เพื่อให้เหมาะสมกับคนในพื้นที่

นอกจากนี้ ทางรัฐบาลกลางญี่ปุ่นก็ยังเปิดโอกาสให้เทศบาล ที่มาควบรวมกัน มีอำนาจหน้าที่ในการทำภารกิจต่าง ๆ ด้วยตัวเองมากขึ้น เช่น

-การอนุญาตให้เทศบาลที่ควบรวมกันแล้ว มีประชากรมากกว่า 8,000 คน สามารถจัดการศึกษาในระดับมัธยมศึกษาตอนต้นได้

การปรับโครงสร้างแบบนี้ ทำให้จำนวนเทศบาลในญี่ปุ่น ลดลงเหลือเพียง 3,472 เทศบาล
หรือลดลงเหลือเพียง 1 ใน 5 ของจำนวนเทศบาลในญี่ปุ่นทั้งหมด

ต่อมาในช่วงทศวรรษ 1960s เศรษฐกิจญี่ปุ่นเริ่มเติบโตขึ้น
คนหนุ่มสาวเริ่มย้ายจากชนบท ไปทำงานในเมืองใหญ่อย่างโตเกียว ทำให้เศรษฐกิจภายในชนบทซบเซาเป็นอย่างมาก

จากเหตุการณ์นี้ ทำให้หลาย ๆ หมู่บ้านในญี่ปุ่น ได้เริ่มพัฒนาผลิตภัณฑ์ท้องถิ่นของตัวเอง
จนเกิดเป็นโครงการที่มีชื่อว่า “One Village One Product” หรือ หนึ่งหมู่บ้าน หนึ่งผลิตภัณฑ์ (OVOP) ขึ้น

ซึ่งโครงการนี้ เป็นโครงการที่ตั้งใจนำผลิตภัณฑ์ท้องถิ่น มาเพิ่มมูลค่าและพัฒนาให้เป็นธุรกิจ เพื่อนำรายได้มายกระดับคุณภาพชีวิตของคนในชุมชน

โดยโครงการนี้ ได้เริ่มต้นที่หมู่บ้านโอยามะ จังหวัดโออิตะ เป็นแห่งแรก แล้วค่อย ๆ กระจายไปทั่วญี่ปุ่น

ซึ่งในตอนนี้ OVOP เอง ก็ทำให้สินค้าท้องถิ่นต่าง ๆ ในญี่ปุ่น โด่งดังไปทั่วโลก
ถ้าใครไปเที่ยวญี่ปุ่นตามภูมิภาคต่าง ๆ ก็คงจะรู้จักของอร่อย ๆ จากจังหวัดนั้น ๆ เช่น

-นมที่อร่อยที่สุด ต้องจังหวัดฮอกไกโด

-แอปเปิลที่ดีที่สุด ต้องจังหวัดอาโอโมริ

-เมลอนที่หวานฉ่ำที่สุด ต้องจังหวัดอิบารากิ

ซึ่งต่อมา โครงการ OVOP ก็ได้เป็นโครงการต้นแบบ ที่รัฐบาลหลาย ๆ ประเทศได้นำไปปรับใช้เป็นนโยบาย

ในประเทศไทย ก็คือ โครงการ 1 ตำบล 1 ผลิตภัณฑ์ หรือ OTOP

นอกจากนี้ ท้องถิ่นแต่ละแห่ง ก็ยังสามารถจัดเก็บภาษีต่าง ๆ ได้เอง
ซึ่งภาษีที่น่าสนใจของญี่ปุ่น คือภาษี Hometown Tax ที่เพิ่งนำมาใช้เมื่อ 15 ปีก่อน

เป็นระบบภาษีที่ประชาชนสามารถตัดสินใจได้ว่า จะมอบเงินให้แก่จังหวัดหรือพื้นที่ใดก็ได้ โดยไม่จำเป็นต้องเป็นบ้านเกิด หรือที่อยู่ปัจจุบันของตัวเอง
เพื่อแลกกับของฝาก ที่เป็นสินค้า OVOP หรือบริการต่าง ๆ ที่แต่ละท้องถิ่นนั้นเสนอให้เป็นการตอบแทน

ปัจจุบัน รัฐบาลท้องถิ่นญี่ปุ่น ก็มี 2 ระดับด้วยกัน นั่นคือ

1.ระดับจังหวัด (Prefectures) ซึ่งก็จะมีทั้งหมด 47 จังหวัดด้วยกัน รวมเขตการปกครองพิเศษโตเกียวไปด้วย

2.ระดับเทศบาล (Municipalities) ซึ่งก็คือเมืองหรือชุมชน ในพื้นที่ต่าง ๆ ซึ่งเทศบาลก็จะแบ่งเป็น 6 ระดับ ตามขนาดของเมือง นั่นคือ

-เทศบาลมหานคร
เป็นเทศบาลขนาดใหญ่ที่สุด เป็นเมืองใหญ่ที่มีความสำคัญต่อเศรษฐกิจ และอุตสาหกรรมต่าง ๆ ในญี่ปุ่น

ส่วนใหญ่จะเป็นเมืองชื่อดังคุ้นหู ที่เรารู้จักกันดี
เช่น เมืองโอซากา เมืองฟูกูโอกะ และเมืองซับโปโระ
ซึ่งเมืองเหล่านี้ต้องมีประชากรมากกว่า 500,000 คนขึ้นไป ปัจจุบันมีเทศบาลระดับนี้กว่า 20 แห่ง

-เทศบาลนครศูนย์กลาง
เป็นเมืองที่มีขนาดรองลงมา ที่มีประชากรมากกว่า 300,000 คน ปัจจุบันมีเทศบาลระดับนี้กว่า 60 แห่ง

-เทศบาลนครพิเศษ
เป็นเมืองขนาดใหญ่ ที่มีประชากรมากกว่า 200,000 คน ปัจจุบันมี 25 แห่ง

-เทศบาลนคร
เป็นเมืองขนาดกลาง ที่มีประชากรมากกว่า 50,000 คน ปัจจุบันมี 792 แห่ง

-และถ้าเมืองไหนที่ยังมีขนาดเล็ก ที่มีประชากรน้อยกว่า 50,000 คน ก็ให้จัดเป็น เทศบาลเมือง และเทศบาลหมู่บ้าน

ถึงตรงนี้ ถ้าย้อนกลับมาดูที่ไทย
ก็ต้องบอกว่าก่อนหน้านี้ ไทยเองก็เริ่มมีการกระจายอำนาจสู่ท้องถิ่นเช่นเดียวกัน

โดยเริ่มจากสุขาภิบาล และองค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) ที่ก็มีมาช้านานแล้ว

แต่การกระจายอำนาจการปกครองไปยัง อบต. หรือเทศบาลต่าง ๆ เพิ่งมี พ.ร.บ. บังคับใช้แบบจริงจัง เมื่อปี 2542 หรือเมื่อ 24 ปีก่อน

โดยให้อำนาจกับพื้นที่อำเภอ หรือตำบลต่าง ๆ ในการจัดทำนโยบายสาธารณะ
และท้องถิ่นนั้น ก็สามารถเลือกตั้งได้

ซึ่งถ้าย้อนกลับมาดูที่ประเทศไทย
ปัจจุบันก็จะมีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 2 ระดับคล้าย ๆ กับญี่ปุ่นเช่นกัน นั่นคือ

ระดับจังหวัด
มีองค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) ที่ดูแลระดับจังหวัด มี 76 แห่ง ใน 76 จังหวัดทั่วประเทศ (ไม่นับรวม กรุงเทพมหานคร ที่เป็นเขตการปกครองพิเศษ)ระดับตำบล
จะแบ่งพื้นที่เขตเมือง ที่เป็นชุมชนใหญ่ เป็นเขตเทศบาล

และพื้นที่ตำบลไหน ที่ยังเป็นหมู่บ้าน หรือพื้นที่ชนบท
ก็จะมีองค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) คอยดูแลพื้นที่ตำบลนั้น ๆ

และยังมีองค์กรท้องถิ่น ที่เป็นเขตการปกครองพิเศษอยู่ 2 แห่ง คือ กรุงเทพมหานคร และเมืองพัทยา

ซึ่งองค์กรท้องถิ่นเหล่านี้ จะดูแลคนในพื้นที่ในด้านต่าง ๆ ที่จำเป็น เช่น ด้านการศึกษา ด้านการขนส่ง ด้านสิ่งแวดล้อม

ไปจนถึงการสร้างสิ่งอำนวยความสะดวกต่าง ๆ เช่น การสร้างสนามกีฬา และสวนสาธารณะ
โดยท้องถิ่นเหล่านี้ สามารถเรียกเก็บภาษีจากคนในพื้นที่ได้

ปัจจุบัน ประเทศไทยมีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเหล่านี้ รวมอยู่มากกว่า 7,850 แห่ง
ซึ่งมากกว่าองค์กรท้องถิ่นในประเทศญี่ปุ่นเสียอีก
โดยส่วนใหญ่ยังเป็น องค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.)

ถึงแม้ว่า ประเทศไทยจะมีองค์กรท้องถิ่นมากมายขนาดนี้ แต่องค์กรท้องถิ่นส่วนใหญ่ ยังคงเป็นองค์กรขนาดเล็ก
ที่มีอำนาจในการตัดสินใจเกี่ยวกับนโยบายต่าง ๆ ให้กับคนในพื้นที่ค่อนข้างน้อย

ซึ่งการบริหาร และการตัดสินใจเกี่ยวกับนโยบายต่าง ๆ
ส่วนใหญ่ก็ยังขึ้นอยู่กับผู้ว่าราชการจังหวัด ที่กำหนดมาจากส่วนกลางอีกที

นั่นหมายความว่า ปัจจุบันใน 1 จังหวัด ก็จะมีผู้บริหาร 2 คน นั่นคือ
ผู้ว่าราชการจังหวัด และนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.)

อย่างไรก็ตาม จากการเลือกตั้งที่ผ่านมา
จะเห็นได้ว่า หลาย ๆ พรรคก็เริ่มมีนโยบายสนับสนุนการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดมากขึ้น

ซึ่งถ้าสามารถทำได้ ก็จะนำไปสู่การปกครองในรูปแบบใหม่ นั่นคือ
จะได้ผู้ว่าราชการจังหวัดที่มาจากการเลือกตั้ง และเป็นคนพื้นที่จริง ๆ มาเป็นผู้บริหารแค่คนเดียว เหมือนกับผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร

แต่แม้ว่าการกระจายอำนาจ สู่ท้องถิ่นต่าง ๆ จะเป็นเรื่องที่ดี
เพราะผู้บริหารท้องถิ่น ที่มาจากบ้านเกิดของตัวเอง ซึ่งก็น่าจะเข้าใจความต้องการ และวิถีชีวิตของคนในพื้นที่ได้เป็นอย่างดี

สามารถใช้นโยบายพัฒนาและแก้ปัญหาในพื้นที่ต่าง ๆ รวมถึงพัฒนาเศรษฐกิจ และธุรกิจภายในท้องถิ่นได้อย่างตรงจุด

แต่ท้องถิ่น จำเป็นต้องมีองค์กรคอยตรวจสอบ เพื่อถ่วงดุลอำนาจ และตรวจสอบการทำหน้าที่ของผู้บริหารท้องถิ่น เพื่อให้เกิดความโปร่งใสมากที่สุด

และประชาชน จะได้รับประโยชน์จากนโยบายต่าง ๆ ที่ผู้บริหารท้องถิ่นได้วางไว้มากที่สุด เช่นเดียวกัน..

References
-การปกครองส่วนท้องถิ่นของญี่ปุ่น โดย สุมิทธิ์ เกศวพิทักษ์
-https://archive.lib.cmu.ac.th/full/T/2562/jps90462bydas_ch2.pdf
-http://web.krisdika.go.th/data/news/news64.pdf
-https://www.brandcase.co/39335
-https://th.wikipedia.org/wiki/นครที่ตั้งขึ้นโดยข้อบัญญัติรัฐบาลญี่ปุ่น
-https://election66.moveforwardparty.org/policy/detail/policy_58
-https://www.longtunman.com/35881